Siekiera - Zaczątek Cywilizacji

Siekiera obecna jest w naszej historii od czasów neandertalskich kiedy to człowiek wpadł na pomysł obciążenia dłuższego kija kawałkiem kamienia. Od tego czasu produkcja siekier mocno ewoluowała nadal jednak ich przeznaczenie pozostaje takie samo czyniąc je jednym z najczęściej używanych narzędzi ręcznych do pracy w lesie i ogrodzie.

Budowa siekiery:

Najprościej rzecz ujmując siekiera zbudowana jest z głowicy wykonanej najczęściej ze zgrzewanych ze sobą kilku warstw hartowanej stali nisko i wysokowęglowej i styliska z twardego drzewa. Nadanie narzędziu pożądanego kształtu, zachowanie właściwych kątów, odpowiednie osadzenie głowni na toporzysku, itp. - to praca podejmowana w tradycyjnych kuźniach w których nadal ręcznie wykuwa się siekiery z dbałością o każdy najmniejszy szczegół, dopieszczając każde narzędzie indywidualnie. Na rynku dostępne są również siekiery produkowane z kompozytów hybrydowych, które odznaczają się wprawdzie dużą wytrzymałością i zerową higroskopijnością to jednak brakuje im jednej podstawowej cechy – tak ważnej dla prawdziwych koneserów – duszy.

Zgłębiając tajniki budowy głowicy odkrywamy jak wyprofilowanie poszczególnych jej elementów decyduje o finalnym przeznaczeniu siekiery.

Kształt obucha, kąt ostrza, szerokość lica, długość i rodzaj materii z której wykonano trzonek siekiery – to cechy, które pozwoliły na wprowadzenie pewnego rodzaju typologii siekier.

Rodzaje siekier:

1. Siekiery kempingowe, hobbystyczne

Siekiery o ergonomicznych kształtach, niewielkiej wadze i rozmiarach. Ich waga waha się w granicach od 0,5 do 0,7 kg, a długość trzonka nie przekracza 40cm. Idealnie nadają się do prostych prac przydomowych jak podcinanie gałęzi czy okorowanie drzew. Z uwagi na swą prostotę i poręczność są niestrudzonym kompanem leśnych wędrówek. Zobacz przykład siekiery kempingowej

2. Siekiery ciesielskie/dekarskie

Siekiery wyróżniające się stosunkowo krótkim trzonkiem i w przypadku niektórych producentów dodatkowo charakterystycznym wgłębieniem, które pozwala na trzymanie siekiery ciesielskiej blisko ostrza co znacznie zwiększa precyzję pracy przy jednoczesnej ochronie dłoni. Wiele z nich ma jedną stronę głowni płaską oraz szlif dłutowy. Dzięki temu można ciąć od płaskiej strony pod minimalnym kątem co pozwala na wyjątkowo precyzyjną pracę z obrabianym materiałem. Taka konstrukcja minimalizuje również ryzyko wcięcia za głęboko czy niepotrzebne rozłupania kawałka drewna. Kolejną cechą charakterystyczną jest prosta krawędź tnąca. Zapewnia ona równomierne cięcie na całej długości drzewa. Rodzai siekier ciesielskich jest bardzo dużo. Niektóre modele siekier na górze obucha mają dodatkowy zaczep dzięki któremu możliwe jest użycie siekiery do, np. wyciągania gwoździ. Są też takie z zaokrągloną krawędzią tnącą i ostrym, cienkim noskiem ostrza, który umożliwia robienie wcięć i zagłębień w drewnie, tzw carving. Z uwagi na taka budowę siekiery te dedykowane są głównie do prac dekarskich, ciesielskich, a także do artystycznego obrabiania drewna jako nieocenione narzędzie pracy rzeźbiarzy.

3. Siekiery uniwersalne

Czyli tzw. siekiery gospodarskie nadają się do wszelkich prac przydomowych i ogrodniczych, a także do drobnych prac leśnych. Budowa ich sprawia jednak, że są zbyt mało wyspecjalizowane pod kątem jakiejkolwiek precyzyjnej pracy. Siekiery uniwersalne są cięższe niż siekiery ciesielskie, jednak lżejsze od siekier rozłupujących. W przypadku tych narzędzi stosujemy zasadę, że im bardziej miękkie drewno, tym dłuższą i cieńszą krawędź tnącą powinna mieć siekiera, a im twardsze, tym krótszą i grubszą. Siekiery uniwersalne mają głownie ważącą przeważnie od 1.2kg do 2.5kg. Długość trzonka między 70cm, a 95cm.

4. Siekiery do łupania

Odznaczają się dość długim styliskiem. Wraz ze wzrostem długości trzonka wzrasta bowiem prędkość kątowa dodatkowo spora wagą głowni sprawia, iż nie tracimy tyle energii po trafieniu w cel. Siekieromłoty to bardzo dobre narzędzia głównie do łupania dużych plastrów drzewa. Praca przy użyciu tego typu siekier jest jednak zdecydowanie mocno męcząca.

5. Siekiery do rozłupywania/klinowe

Siekiery do rozłupywania są znacznie węższe, tzn mają najczęściej pełny, płaski szlif o dość małym kącie. Odpowiedni kształt obucha powoduje, że nawet nie do końca przecięte drewno, zostaje na tyle rozsunięte na boki, że pęka pod wpływem wewnętrznych napięć. Dodatkowo klin, znajdujący się na policzkach głowicy, zapobiega jej zakleszczeniu się w drewnie. Taka konstrukcja siekiery klinowej pozwala na dość mocne zagłębianie i odrąbywanie dużych "kęsów" drewna.

Podczas zakupu siekiery ważnym jest również zwrócenie uwagi na trzonek w jaki wyposażono narzędzie.

Osadzenie toporzyska na głowni siekiery to najsłabszy konstrukcyjnie punkt tego narzędzia. Użycie niewłaściwie dobranych lub nietrwałych klinów może doprowadzić do luzowania się głowicy i uszkodzeń samego toporzyska.Drewno jako żywa materia posiada właściwości higroskopijne czyli wchłania i oddaje wilgoć co z czasem powodować może tzw. „kurczenie się” trzonka, dlatego tak ważnym jest dobór odpowiedniego rodzaju drzewa i zwrócenie uwagi na fakt aby było ono dodatkowo zabezpieczone, np. poprzez pokostowanie. Najlepszym wyborem jest rękojeść z drewna hikorowego (orzesznika amerykańskiego). Drewno to odznacza się długimi, zwięzłymi i bardzo elastycznymi włóknami dzięki czemu znane jest ze swej doskonałej wytrzymałości i odporności na obciążenie dynamiczne. Podobne właściwości w naszych warunkach klimatycznych posiada drewno jesionu. Najgorszą alternatywą są trzonki wykonane z drewna bukowego. Są one dość kruche i mało odporne na udary, ale co za tym idzie najtańsze. Najważniejszym jest aby wybierając siekierę z trzonkiem drewnianym zwrócić uwagę przede wszystkim na przebieg ułożenia słoi, oraz na to aby oś ostrza pokrywała się z osią styliska, w innym przypadku trzonek może zwyczajnie pęknąć przy uderzeniu w drzewo.

Oczywiście zawsze wybrać możemy siekierę wykonaną z kompozytów hybrydowych - takie siekiery proponuje nam głównie firma Fiskars, kilka modeli tego typu znajdziemy również u producenta marki Husqvarna. W tym przypadku obowiązuje nas wprawdzie brak jakichkolwiek zasad konserwacji toporzyska, ale przenoszenie drgań w przypadku trzonka kompozytowego w porównaniu z trzonkiem drewnianym jest jednak zdecydowanie większe. Dodatkowo w przypadku uszkodzenia trzonka drewnianego wymieniamy go i kontynuujemy pracę, w przypadku siekier kompozytowych uszkodzenie trzonka oznacza konieczność zakupu nowej siekiery.

Podsumowując jeśli mamy zamiar strugać i ciosać to wybierzemy siekierę o głowni ok. 800g i trzonku 55-60cm. Do rąbania i łupania zaś siekierę o wadze co najmniej 1300g i trzonku minimum 70cm długości.

Pamiętajmy, zakup dobrej jakościowo siekiery to inwestycja na lata. Odpowiednie wyważenie, waga, kształt głowicy adekwatny do pracy jaką będziemy wykonywać oraz gwarancja jaką oferuje nam na zakupione narzędzie producent – to elementy na które powinniśmy zwrócić szczególną uwagę dokonując wyboru tego niezbędnego w wielu domach narzędzia.